6 soruda Hamas nedir, İsrail ve Gazze Şeridi’nde neler oluyor?

Filistinli direniş örgütü Hamas 7 Ekim’de İsrail’e karşı benzeri görülmemiş bir saldırı düzenledi. Gazze Şeridi yakınındaki farklı noktalardan İsrail’e giren militanlar yüzlerce kişiyi öldürdü ve onlarca kişiyi rehin aldı. İsrail’in verdiği kanlı yanıtla birlikte gerilim bir savaşa dönüştü.

Konuya aşina olmayanlar için çatışmalara konu olan yerler ve müdahil olan taraflar hakkında temel bilgileri derledik.

Hamas nedir?

Hamas, 1987 yılının Aralık ayında İsrail işgaline karşı çıkan ilk büyük ayaklanma dalgası Birinci İntifada sırasında, Müslüman Kardeşler’in Filistinli üyeleri tarafından kuruldu.

Hamas veya resmi adıyla İslami Direniş Hareketi, Gazze Şeridi’ni kontrol ediyor. Bugün İsrail tarafından işgal edilen topraklarda İslami bir devlet kurmayı amaçlıyor.

Hamas, 2007’de Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi’yle (El Fetih) yaşanan askeri çatışmanın ardından Gazze’nin kontrolünü ele geçirdi.

Bunun üzerinde İsrail, Mısır ile birlikte bu bölgeye havadan, karadan ve denizden abluka uygulamaya başladı.

Bu abluka halen sürüyor. Birleşmiş Milletler (BM) ve insani yardım kuruluşları, ablukanın Gazze halkının yaşam koşullarını giderek kötüleştirdiği uyarısı yapıyor.

Hamas, bugüne kadar İsrail’e doğrudan ya da dolaylı olarak binlerce roket saldırısı düzenledi. İsrail de defalarca Hamas’a karşı hava saldırıları düzenledi.

Hamas’ın tamamı veya silahlı kanadı, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa Birliği (AB), İngiltere ve İsrail’in terör örgütleri listesinde yer alıyor.

Hamas’ın en önemli destekçisi İran, örgüte maddi kaynak ve askeri eğitim sağlıyor.

Gazze Şeridi nedir?

Gazze Şeridi İsrail, Mısır ve Akdeniz arasında 41 km uzunluğunda ve 10 km genişliğindeki topraklara verilen isim. 2,3 milyon kişinin yaşadığı bölge, dünyada nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgelerden biri.

Gazze hava sahasını ve kıyılarını kontrol eden İsrail, Gazze’ye malların girişini sınırlıyor. Benzer şekilde Gazze sınırından kimin geçip kimin geçemeyeceğine Mısır da karar veriyor.

Birleşmiş Milletler’e göre Gazze’deki nüfusun yaklaşık yüzde 80’i uluslararası yardımlara muhtaç. Burada yaklaşık bir milyon insanın her gün gıda yardımına ihtiyacı var.

Filistin nedir, son olaylarla bağlantısı ne?

Batı Şeria ve Gazze Filistin toprakları olarak biliniyor. Bunlara ek olarak tarihte Filistin olarak anılan devlet Doğru Kudüs ve İsrail’i de kapsıyordu.

İncil’de Yahudi krallıklarının toprakları olarak tasvir edilen bu yerleri Yahudiler “vadedilmiş topraklar” olarak görüyor.

İsrail devleti 1948’te kuruldu ancak İsrail’i resmen tanımayanlar, bu bölgeyi halen Filistin olarak adlandırıyor.

Filistinliler de Batı Şeria, Gazze ve Doğu Kudüs’ü kapsayan bölgeye Filistin diyor.

Son saldırılar ne kadar ciddi?

BBC’nin Orta Doğu konusunda deneyimli editörü Jeremy Bowen, Hamas’ın Gazze’den gerçekleştirdiği operasyonun, bir neslin gördüğü en iddialı operasyon olduğunu söylüyor.

Aynı zamanda bu, İsrail’in karşılaştığı en ciddi sınır ötesi operasyon.

Hamas militanlarının Gazze’yi İsrail’den ayıran dikenli telleri birçok noktadan geçtiği operasyon, Orta Doğu’da büyük bir savaşla anılan bir günün 50’inci yıldönümünden bir gün sonra yapıldı.

1973 yılında Mısır ve Suriye liderliğindeki Arap devletleri İsrail’e karşı Arap–İsrail Savaşı’nı başlattı. Savaş Yom Kippur Savaşı olarak da anılıyor.

İsrail istihbaratının hatası var mı?

BBC Güvenlik Muhabiri Frank Gardner’a göre bu sorunun yanıtı “Evet”. İsrail iç istihbaratı Şin Bet, dış istihbarat teşkilatı Mossad ve İsrail Savunma Kuvvetleri’nin ortak çabaları göz önüne alındığında, kimsenin bunun olacağını fark edememesinin veya uyarılmalarına rağmen harekete geçmemeleri ihtimalinin şaşırtıcı olacağını belirtiyor.

İsrail, Filistinli militan grupların yanı sıra Lübnan, Suriye ve diğer ülkelerdeki muhbirleri ve ajanlarıyla Orta Doğu’nun tartışmasız en iyi finanse edilen ve en kapsamlı istihbarat ağına sahip ülkesi.

Gazze ile İsrail arasındaki sınır hattı boyunca kameraları, yer hareketini izleyen sensörleri ve düzenli ordu devriyeleri var.

Dikenli tellerle kaplı sınırın, tam olarak bu saldırıdaki gibi bir sızmayı önleyebilecek bir “akıllı bariyer” olduğu varsayılıyor. Ancak Hamas militanları bu sınırı buldozerlerle, tellerde delikler açarak, deniz yoluyla veya paraşütlerle aşarak İsrail’e girdiler.

Bundan sonra ne olabilir?

Hamas’ın silahlı kanadı El-Kassam Tugayları Komutanı Muhammed Deyf Filistinlileri ve diğer Arapları “İsrail işgalini silip süpürmek için” operasyona katılmaya çağırdı.

BBC Kudüs muhabiri Yolande Knell, işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki ve bölgenin diğer yerlerindeki Filistinlilerin bu çağrıya yanıt verip vermeyeceklerinin belirleyici olacağını söylüyor.

İsrail şüphesiz birden fazla cephede açılabilecek bir savaş potansiyelini görüyor. En kötü senaryo, savaşın güçlü Lübnanlı militan grup Hizbullah’ı da içine çekmesi. Hizbullah Pazar sabahı Lübnan’dan İsrail’in kuzeyine bir dizi füze ve top mermisi attı. Saldırılar herhangi bir can kaybına yol açmadı.

İsrail ordusu büyük miktarda asker takviyesi yapılması emrini verdi. Gazze’ye yönelik yoğun hava saldırılarının yanı sıra, buraya kara operasyonu planladığını da belirtti.